اگرچه  سابقه تدوین آیین نامه های مختلف در کشور در بسیاری زمینه ها به بیش از نیم قرن می رسد هنوز برخی از اجزای کار در ایران فراهم نشده است.به عنوان مثال در همین صنعت قیر و آسفالت ممکن است نتایج آزمایشی در یک پروژه اجرایی مورد اعتراض قرار گیرد که به سبب آن پیمانکار دچار جرایم سنگین می شود .خوب یک راه حل بر اساس شرایط پیمان وجود دارد که مسئله را رفع و رجوع می کند.ولی در مواردی، که ممکن است تعداد آن ها کم نباشد جریمه شونده خود را بی تقصیر می داند یا خارج از حدود خود می داند .تفاوت در نتایج آزمایش ممکن است به یک یا چند دلیل زیر رخ دهد:

الف:خطای دستگاه :

۱-خطای ناشی از طراحی غلط دستگاه یا ابزار آزمایش

۲-خطای ناشی از سنسورهای اندازگیری دستگاه ( دقت ناکافی و نا مناسب ، معیوب، کالیبره نبودن )

۳- خطای ناشی از عملکرد مجموع سیستم های اندازه گیری شامل دستگاه و ابزارها و متعلقات جانبی

ب – خطای اپراتور :

۱-آموزش ناکافی ( بحث گواهی نامه اپراتور و تجدید دوره ای آن خود بحث مهم دیگری است ، ولی علاوه بر آن ضرورت آموزش عملی صحیح را نمی توان نادیده گرفت.

۲- خطاهای ناشی از گردش نا مناسب کار در آزمایشگاه یا در مواردی که چند اپراتور یک گوشه از کار را انجام می دهند.

پ – خطای استاندار در مورد استفاده:

۱-استفاده از ویرایش قدیمی

۲- استفاده از ترجمه خلاصه شده و گزینشی

۳-عدم رعایت محدوده های precision and bias شاید این بخش مغفول ترین بخش استانداردها باشد ، بویژه در استاندارهای بومی شده!

به طور کل این بخش از استاندارد در فرآیندی که برخی به آن Round Robin Testing گفته می شود ایجاد می شود .در این فرآیند آزمایشگاه های متعدد یک آزمایش را بر روی نمونه های مشخص از مواد (مثلاً قیر مشخص  و یا مخلوط آسفالتی تولیدی یک کارخانه ، البته به صورت نا شناخته) تحت شرایط یکسان انجام می دهند و تفاوت نتایج به روش های آماری مورد ارزیابی قرار می گیرد.

تفاوت بین نتایج بین دو اپراتور در یک آزمایشگاه (روی دستگاه یکسان) ، و اپراتورهای مختلف در چند آزمایشگاه بررسی و مقایسه می شود.توضیح آنکه robin یک پرنده کوچک سینه سرخ است ، و این فرایند حکایت از آن دارد که یک پرنده خاص به چند آزمایشگاه می رود و شرایط مشابهی را تجربه می کند.

بنابراین، در انجام آزمایش های جرایمی باید خطای مستتر و نهفته در فرآیند آزمایش (که ممکن است ناشی از یکی از عوامل بالا و یا چند عامل باشد)در نظر گرفته شود.بنابراین، اگر محدوده های آزمایش از استانداردهای خارجی اقتباس شوند ، باید دقت شود که خطاهای مستتر در انجام آزمایش با دستگاه های ساخت داخل و در داخل کشور انجام شده باشد که مکن است کالیبراسیون مرتب هم نشده باشند اگر هم شده باشند فقط اجزای اندازه گیری آن کالیبره می شوند و کل سیستم در کالیبره نمی شود( توجه شود که بحث در مورد تجهیزات قیر و آسفالت است و لزوماً قابل تسری به سایر زمینه ها نیست، زیرا که از مجال این نوشتار و شناخت نگارنده خارج است). بنابراین، ضرورت این کار که سال ها از آن غفلت شده بسیار مهم است.

از یک طرف باید در داخل کشور محدوده های خطای مستتر ( precision and bias) برای آزمایش هایی چون مارشال که همواره منشا مجادلات زیادی می شود با آزمون های گردشی  Round Robin هرچه زودتر مشخص شود.از ان مهم تر و سخت تر تعیین درصد هوای مخلوط آزمایشگاهی در آزمایش رایس و بسیاری موارد دیگر است که سال ها از آن غفلت شده و احیاناً برخی به ناحق جریمه شده یا نشده اند.

از طرف دیگر هم باید به تعیین خطای مستتر در آزمایش های قیرهای عملکردی پرداخت . با توجه به محدودیت تعداد آزمایشگاه هایی که توانمندی انجام آزمایش های عملکردی قیر را دارند و همچنین محدودیت تنوع تجهیزات موجود در کشور ، انجام این فرآیند برای آزمایش های عملکردی بسیار ضروری است ، و به ویژه برای رفع برخی ابهامات در مقوله کنترل و تضمین کیفیت (QC/QA) لازم است.

با توجه به پیشینه دانشگاه صنعتی شریف در احداث و راه اندازی اولین آزمایشگاه سوپرپیو (PG)  درکشور،و تنها آزمایشگاه PG  مستقر در دانشگاه های کشور، و پیش قدم در انجام آزمایش های عملکردی برروی قیرهای ایران در اواسط دهه ۱۳۸۰ در کشور ، به نمایندگی دانشگاه ها ، آمادگی برای طراحی آزمون های گردشی PG  با هماهنگی و همکاری دیگر آزمایشگاه های مجهز در صنعت اعلام می گردد.

باشد که به این طریق در بهبود کیفیت قیرهای تولیدی و مصرفی در کشور و انتخاب قیر مناسب در پروژه های صنعتی گام موثری برداشته شود.

-مقاله از: جناب آقای نادر طباطبایی استاد روسازی راه و مواد ،دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شریف / رئیس هیئت مدیره انجمن تکنولوژیست های آسفالت خاورمیانه MESAT